Сочинения. Том 3 - Гален Клавдий

χόλος ὅς τ’ ἐφέηκε πολύφρονά περ χαλεπῆναι,

ὅς τε πολὺ γλυκίων μέλιτος καταλειβομένοιο

ἀνδρῶν ἐν στήθεσσιν ἀέξεται ἠΰτε καπνός.”

καὶ

“καρδίῃ ἄλ<λ>ηκτον πολεμίζειν ἠδὲ μάχεσθαι.”

3.2.13. καὶ πρὸς τούτοις ἔτι

“καί οἱ μυίης θάρσος ἐνὶ στήθεσσιν ἔθηκε.”

καὶ

“δύη ἄχος κραδίην Λαερτιάδεω ᾿Οδυσῆος.”

καὶ

“ἐν δ’ ἄρα οἱ στήθεσσι μένος πατρώϊον ἧκε.”

καὶ

“αὐτὰρ ᾿Αχιλλεὺς

δεινὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔχει μεγαλήτορα θυμόν.”

καὶ

“σοὶ δ’ ἄλληκτόν τε κακόν τε θυμὸν ἐνὶ στήθεσσι θεοὶ

θέσαν εἵνεκα κούρης.”

καὶ

“ὣς Αἰνείᾳ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι γεγήθει.”

καὶ

“πρῆσεν ἐνὶ στήθεσσιν ἐρισθενέος Διὸς ἀλκὴν γνώμεναι.

γνώμεναι.”

3.2.14. καὶ πρὸς τούτοις ἔτι

“καὶ δέ μοι αὐτῷ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισι

μᾶλλον ἐφορμᾶται πολεμίζειν ἠδὲ μάχεσθαι.”

καὶ

“σεῖσ’, ἐπὶ δ’ αὐτὸς ἄϋσε μάλα μέγα, τοῖσι δὲ θυμὸν

ἐν[ὶ] στήθεσσιν ἔθελξε, φόβου δ’ ἐμνήσαθ’ ἕκαστος.”

καὶ

“Νέστορ, ἔμ’ ὀτρύνει κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ.”

καὶ

“οὗ πέρι μὲν πρόφρων κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ.”

καὶ

“ὦ γέρον, εἴθ’, ὡς θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισιν,

ὥς τοι γούναθ’ ἕποιτο.”

3.2.15. καὶ

“οἶσθα γὰρ οἷος θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι γυναικός.”

καὶ

“σὸν δὲ φίλον κῆρ

τετλάτω ἐν στήθεσσι κακῶς πάσχοντος ἐμεῖο.”

καὶ

“ὣς φάτο, τοῖσι δὲ θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ὄρινε”

καὶ

“Τηλέμαχος δ’ ἐν μὲν κραδίῃ μέγα πένθος ἄεξεν.”

καὶ

“ὣς φάτ’ ἐνὶ στήθεσσι καθαπτόμενος φίλον ἦτορ”

[καὶ]

“τῷ δὲ μάλ’ ἐν πείσῃ κραδίη μένε τετληυῖα.”

3.2.16. πάντα μὲν γὰρ ταῦτα τὰ ἔπη καὶ πρὸς τούτοις ἔτι μυρία ἕτερα τὸ πλῆθος ὧν Χρύσιππος παρατίθεται τὸ θυμοειδὲς ἐν τῇ καρδίᾳ φησὶν ὑπάρχειν. ἐγὼ δὲ εἰ πάντα παραγράφοιμι, πληρώσω τὸ βιβλίον, ὥσπερ καὶ ὁ Χρύσιππος ἐπλήρωσεν.

3.2.17. ἀλλ’ ἐξ ῾Ομήρου μὲν ἱκανὰ καὶ ταῦτα˙ τῶν δ’ ἐξ ῾Ησιόδου παραγραφέντων ὑπὸ Χρυσίππου παμπόλλων καὶ αὐτῶν ὄντων ἀρκέσει μοι δυοῖν ἢ τριῶν ἐπιμνησθῆναι παραδειγμάτων ἕνεκα˙

“τοῦ γὰρ ἀέξετο θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισι.”

καὶ

“οἷον ἐνὶ στήθεσσι χόλον θυμαλγέ’ ἔχουσα.”

καὶ

“πάντων ἐν[ὶ] στήθεσσιν ἀέξετο θυμὸς ἀγήνωρ.”

3.2.18. ἐν οἷς ἐγὼ μὲν ἐκπλήττομαι τῆς μεγαλοψυχίας τὸν Χρύσιππον. δέον γὰρ ὡς ἄνθρωπον ἀνεγνωκότα τοσούτους ποιητὰς καὶ γιγνώσκοντα σαφῶς ἅπασι τοῖς δόγμασιν αὐτοὺς μαρτυροῦντας ἄλλοτε κατ’ ἄλλα τῶν ἐπῶν, ὥσπερ καὶ Πλούταρχος ἐπέδειξεν ἐν τοῖς τῶν ῾Ομηρικῶν μελετῶν, ἐκλέγειν μὲν ἐξ αὐτῶν ὅσα μαρτυρεῖ τῷ σπουδαζομένῳ πρὸς αὐτοῦ δόγματι, παραλείπειν δὲ τὰ μαχόμενα καὶ πᾶν ἐνίοτε κατασκευάζοντα τοὐναντίον˙ ὁ δ’ ὁμοίως ἑξῆς ἁπάντων μέμνηται.

3.2.19. τὰ μὲν γὰρ τοιαῦτα τῶν ἐπῶν ἅπαντ’ ἐχρῆν ὑπ’ αὐτοῦ παραλελεῖφθαι, δι’ ὧν δὲ νοῦν καὶ φρένας καὶ διάνοιαν καὶ λογισμὸν εἶπέ τις ποιητὴς ἐν καρδίᾳ περιέχεσθαι, συνάγειν ἔδει, καθάπερ ἔχει καὶ τὰ τοιαῦτα˙

“καὶ τότε δὴ στηθέων ᾿Αθάμα φρένας ἐξέλετο Ζεύς.”

καὶ

“ἔγνως, ᾿Εννοσίγαιε, ἐμὴν ἐν στήθεσι βουλήν.”

καὶ

“αἰεί τοι τοιοῦτον ἐνὶ στήθεσσι νόημα.”

καὶ

“οὔ μοι τοιοῦτον ἐνὶ στήθεσσι νόημα.”

3.2.20. ὥσπερ γὰρ τοῦ προτέρου γένους τῶν ἐπῶν, δι’ ὧν ἐν τῇ καρδίᾳ δείκνυται τὰ τῆς ψυχῆς πάθη, παμπόλλη τις ἀφθονία παρὰ τοῖς ποιηταῖς ἐστιν, οὕτως οὐδὲ θάτερον ὀλίγον, ἐν οἷς τὸ λογιζόμενον ἐν τῇ καρδίᾳ τις, ὅσον ἐπὶ τοῖς ποιηταῖς, ἐπιδεῖξαι δυνήσεται.

3.3.1. Ταῦτ’ οὖν ἐχρῆν ἐκλέγειν μόνα τὸν Χρύσιππον, εἴπερ ὅλως κατὰ μάρτυρας ἐγνώκει διαιρεῖν τὸν ἀγῶνα.

3.3.2. τὸ δὲ πλείω μὲν ἐκεῖνα, ταυτὶ δ’ ἐλάττω γράψαι τῷ μὲν τὸ ἀληθὲς τῆς ἱστορίας ἐπιδεικνύντι καλῶς <ἂν> γίγνοιτο˙ πλείω γὰρ ὄντως ἐστὶν ἐκεῖνα˙ τῷ δ’ ὅπερ ὁ Χρύσιππος σπουδάζει κατασκευάζειν ἐπιχειροῦντι πρὸς ἐναντιώματος ἂν εἴη, καὶ μάλισθ’ ὅσα φανερῶς ἐπιτιμῶντα[ι] ποιεῖ τὸν λογισμὸν τῷ θυμῷ, καθάπερ καὶ τάδε˙

“στῆθος δὲ πλήξας κραδίην ἠν[ε]ίπαπε μύθῳ˙

˝τέτλαθι δὴ κραδίη˙ καὶ κύντερον ἄλλο ποτ’ ἔτλης.˝”

3.3.3. ταυτὶ γὰρ ῞Ομηρος ἐποίησε τὸν ᾿Οδυσσέα λέγοντα πρὸς ἑαυτὸν ἡνίκ’ ἐφ’ οἷς ἑώρα κατὰ τὴν οἰκίαν πραττομένοις ὑπὸ τῶν θεραπαινῶν ἀνέζεσέ τε τὸ κατὰ τὴν καρδίαν αὐτοῦ θερμὸν ἔμελλέ τε νικήσας ὁ θυμὸς τὸν λογισμὸν ἐπ’ ἄκαιρον κόλασιν ἄξειν αὐτὸν τῶν γυναικῶν.

3.3.4. ὃν γὰρ ἱππεὺς πρὸς ἵππον ἢ κυνηγέτης πρὸς κύνα λόγον ἔχουσιν, τοῦτον ὁ λογισμὸς πρὸς θυμόν.

3.3.5. ἄρχειν μὲν γὰρ ἐν ἅπασι καὶ κρατεῖν ἐστι δικαιότερον τὸ φύσει κρεῖττον, ἱππεὺς μὲν ἵππου, κυνηγέτης δὲ κυνός, λογισμὸς δὲ θυμοῦ, συμβαίνει δ’ οὐκ ἀεὶ νόμῳ φύσεως διοικεῖσθαι τὴν συζυγίαν, ἀλλ’ ἵππος μὲν ἐνίοτε δυσπειθὴς οὐ κατὰ κόσμον ἐκφερόμενος συναπήνεγκεν αὑτῷ τὸν ἀναβάτην ἀρρωστίᾳ δυνάμεως ἢ ἐπιστήμης ἱππικῆς ἀμαθίᾳ νικηθέντα, θυμὸς δὲ ἰσχυρὸς [καὶ] ἐπὶ τιμωρίαν ἄκαιρον ἐξορμήσας σφοδρότερον ἔστιν ὅτε συνεπεσπάσατο λογισμὸν ἄρρωστον ἢ ἀμαθῆ.

3.3.6. εἰ μὲν γὰρ καὶ ῥώμην καὶ ἐπιστήμην ἔχοι, κρατήσει πάντως ὅ τε λογισμὸς τοῦ θυμοῦ καὶ ὁ ἡνίοχος τοῦ ἵππου˙ εἰ δ’ ἤτοι θατέρου τούτων ἢ ἀμφοῖν στεροῖτο, κίνδυνος ἐνταῦθα τοῦ φύσει κρείττονος ἐπικρατῆσαι τὸ χεῖρον, ὥσπερ [γὰρ] ἐν Σκύθαις τε καὶ Γαλάταις καὶ πολλοῖς ἄλλοις βαρβάροις ἔθνεσιν ὁ θυμὸς κρείττων τοῦ λογισμοῦ, παρ’ ἡμῖν δὲ ἔν τε παισὶ καὶ τοῖς ἀπαιδεύτοις ἀνθρώποις.

3.3.7. ῞Ομηρος δὲ δὴ τοῦτ’ αὐτὸ ἐπιδεῖξαι βουλόμενος ῞Εκτορα μὲν καὶ ᾿Αχιλλέα καί τινας ἑτέρους τοιούτους θυμῷ δουλεύοντας ὑποτίθεται νεανίσκους˙ ᾿Οδυσσέα δὲ καὶ Πολυδάμαντα καὶ Νέστορα τῷ λογισμῷ κρατοῦντας τοῦ θυμοῦ, πολλάκις μὲν οὕτως ἱσχυρῶς ὡς μηδ’ ἐξορμῆσαι πρὸς ἄλογόν τινα πρᾶξιν τὸν θυμόν, ἔστιν ὅτε δ’ ὁρμῶντα μέν, ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ λογισμοῦ κατεχόμενον, ὥσπερ κἀν τοῖσδε τοῖς ἔπεσιν ᾿Οδυσσέα πεποίηκεν˙

3.3.8. ἅπαντα δ’ ἐφεξῆς αὐτὰ παραγράψω˙

“ἔνθ’ ᾿Οδυσεὺς μνηστῆρσι κακὰ φρονέων ἐνὶ θυμῷ

κεῖτ’ ἐγρηγορόων˙ ταὶ δ’ ἐκ μεγάροιο