О проповеди креста - Гумберт Романский

Nicolaus episcopus servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam. Et si ecclesia Christi ipsum unigenitum Dei filium Ihesum Christum Dominum nostrum et nunc…

Explicit:…communitates vero per interdictum observare cogantur. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare …se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnatione Domini M CCCC 53 pridie kalendas octobris pontificatus nostri anno septimo.

Издание: Diplomatarium svecanum Appendix. Acta pontificum svecia I. Acta cameralia/Ed. L. M. Baath. Stockholm, 1942–1957.

Vol. II, n° 1243.

F. 201r–202r Epistola Turcorum missa pape Nicolao quinto.

Incipit: Morbasam Hebey Bessy cum fratribus suis Careby et Luserbach imperatores Organey collaterales pugiles ac in partibus Achaie domini etiam magno sacerdoti romanorum iuxta merita dilectionem…

Explicit:…pertransire ad orientalem plagam presertim circa Dalmaticam et cetera visitare. Datum anno Machameti septingentesimo quandragesimo quinto introitu Heldey.

F. 202r–202v Epistola missa a Rodis ad Iherusalem (!) domino marchioni Friderico de Brannburg [Wrannenberg] de salvo conductu et ex parte Thurcorum.

Datum: 1453.

Incipit: Illustris princeps ac potens et magnifice domine nobis honorande cordiali salutatione premissa per religiosum in Christo nobis carissimum fratrem Gotfridum de Heimbach ordinis nostri…

Explicit:…ubi humane vires non sufficiunt qui vos ad nota custodiat et vostra comitiva ad hanc nostram urbem Rodi feliciter conducat. Datum Rodi in nostro conventu die ultima mensis iunii M CCC 53.

Французское резюме: Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Quatrième série (1453–1476).

Bucarest, 1915. P. 63.

F. 202v–208r Oratio facta a quondam doctore de rege pagano nomine Machumetus Turchi (?) qui avidissime nititur exstirpare fidem christianam ut postea patebit in prosequendo.

Datum: 1453.

Incipit: Incipit primo epistola ad regem. Ad serenissimum principem et invictissimum regem Alfunsum Nicolai Sagudini oratio edita in urbe Neapoli ultimo ianuarii M CCC LIII.

Pro munere publica ad me delato serenissime princeps et invictissime rex…

Explicit:…expliciunt que facta sunt quia nuper transierunt. Quid sequitur specta quia non sunt adhuc perfecta.

F. 208r–210v Bulla cruciata contra Turcos domini Calixti pape 1456 [Cum hiis superioribus annis].

Datum: 1456.

Incipit: Calixtus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus patriarchis, archiepiscopis, episcopis, electis nec non, dilectis filiis eorum in spiritualibus vicariis ac abbatibus, ceterisque ecclesiasticis personis vbilibus per orbem christianum constitutis salutem et apostolicam benedictionem.

Cum hiis superioribus annis impius nominis christiani persecutor Turcorum tirannus post oppressam Constantinopolim civitatem in qua omnem genus crudelitatis exercuit…

Explicit:…et alios damnate secte machometane in partibus orientalibus sectatores. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare …se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnationis dominice millesimo quadrigentesimo quinquagesimo sexto duodecimo kal. iulii pontificatus nostri anno secundo.

Издание: Raynaldus O. Annales Ecclesiastici. Ab anno MCXVIII, ubi desinit cardinalis Baronius usque ad annum MDXXXIV continuati. Vol. 29. Bar-le-Duc, 1880. 1456, § 19–23.

F. 211r–211v Responsio data Hungaris nomine imperatorie maiestatis per dominum Eneam [будущий папа Пий II] episcopum Senensem [Сиена] in nove civitate die XXIII aprilis anno 1455.

Datum: 1455.

Incipit: Optasset sacra maiestas imperatoria reverendissimi patres ac magnifici proceres incliti regni Ungarie legati, que Frankfordie conclusa et conscripta fuerunt executioni hoc in loco ut institutum erat potuisse mandari…

Oportet igitur si contra Turcos bellum gerere volumus…

Explicit:…et reliqua faciat que ad bellum contra Turcos gerendum sue serenitati incumbunt, hoc pacto si faverit, ut credibile est, divina pietas et regnum vestrum magnifice defendi, et honor christiani nominis salvari et ecclesie katholice status ad pristinum decus reduci poterit.

F. 212–229 documenta varia.

F. 230r–233r [Epistola domini Enee ad papam Nikolaum de hereticis in Bohemia et de bello Ungarorum cum Turcis],

Datum: 1448.

Incipit: Domino beatissimo et vere sancto domino Nikolao quinto pontifici maximo Eneas sacerdotum minimus in Christo salutem. Longa taciturnitas brevi nequit epistola compensari, dabit igitur veniam tua beatitudo, si ad te post diuturna silencia scribens pluribus utar, quam tue sinant occupaciones.

F. 230v: Ceciderunt in Hungaria fortissimi, prostrata est christianorum acies, sacratissime crucis vexillum a porcis conculcatur, ingens aperta est in nos porta malorum. Non ut doleas, sed ut scias, scribo… victores Turchos christianum exercitum prostravisse…

Explicit: Vale optime in Christo Ihesu Domino nostro, et que a nobis scribuntur, fidelibus servis, in meliorem (partem – cancell.) suscipito partem, Ex Novacivitate Austrie VII kal. decembris, anno Domini MCCCCXLVIII.

Издание: Der Briefwechsel des Aeneas Silvius Piccolomini / ed. R. Wolkman. Wien, 1912. P. 72–77, n°. 23 (1448).

Английский перевод: Reject Aeneas, Accept Pius. Selected letters of Aeneas Sylvius Piccolomini (Pope Pius II). Introd., transl. T. M. Izbcki, G. Christianson, P. Krey. Washington DC, 2006. P. 286–293.

Французское резюме: Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Quatrième série (1453–1476). Bucarest, 1915. P. 41–42.

Таким образом, мы имеем в распоряжении несколько случаев «подозрительного соседства» нашего трактата с документами, связанными с борьбой против турок и гуситов, которыми нельзя пренебречь. Разумеется, только их не хватит, чтобы доказать, что трактат действительно применялся в этих войнах, однако в нашем распоряжении имеется еще один аргумент, гораздо более серьезный.

Прямое свидетельство использования трактата в XV веке

В манускрипте из Мелька расположен документ, который называется “Exhortatio pro cruce assumenda contra infideles et paganos” (листы 162–169), в котором мы находим следы использования трактата. На настоящий момент сложно сказать, идет ли речь о прямом или опосредованном его использовании, однако точно ясно, что речь ни в коем случае не может идти о «независимом изобретении».