Сочинения. Том 4 - Гален Клавдий

τὸ τάξει καὶ µεθόδῳ χρῆσθαι τῇ διδασκαλίᾳ καὶ µᾶλλον ἢ τοῖς ἰατροῖς.

8.6.34. ἀλλ’ ἴσως οὐκ ἠδύνατο περὶ τῶν τοιούτων ἀκριβῶς διελθεῖν ἐµπειρίας δεοµένων, αὐτὸς οὐκ ὢν τρίβων τῶν ἔργων τῆς ἰατρικῆς, καὶ κατὰ τοῦτο ἐπαινεῖν αὐτὸν προσήκει, περὶ ὧν ἀκριβῶς οὐκ ἠπίστατο, µηδ’ ἐπιχειρήσαντα λέγειν.

8.6.35. ἀλλ’ ἐκεῖνά γε δυνατὸν ἦν αὐτῷ παρ’ αὐτῆς τῆς τῶν πραγµάτων φύσεως µεµαθηκέναι, τὰ λελεγµένα κατὰ τοὺς ᾿Aφορισµοὺς ἐν τῇδε τῇ ῥήσει·

8.6.36. “κατὰ δὲ τὰς ὥρας τοῦ µὲν ἦρος καὶ ἄκρου τοῦ θέρεος οἱ παῖδες καὶ οἱ τούτων ἐχόµενοι τῇσιν ἡλικίῃσιν ἄριστά τε διάγουσι καὶ ὑγιαίνουσι µάλιστα· τοῦ δὲ θέρεος καὶ τοῦ φθινοπώρου µέχρι µέν τινος οἱ γέροντες, τὸ δὲ λοιπὸν καὶ τοῦ χειµῶνος οἱ µέσοι τῇσιν ἡλικίῃσιν.”

8.6.37. ταῦτα µὲν οὖν περὶ τῶν εἰρηµένων ἡλικιῶν ἐφ’ ἑαυτοῦ καὶ τῶν ὁµοδιαίτων ἐξετάσαι τις δύναται προήκων ἤδη κατὰ τὴν ἡλικίαν, ὡς εἰκὸς ἦν Πλάτωνα προήκειν ὅτε ἔγραφε τὸν Τίµαιον.

8.6.38. ἀµελῶς οὖν ἔσχε περί τε τὴν τῶν αὐτῶν τούτων ἐξέτασιν ἔτι τε µᾶλλον ὧν ἔγραψεν ὁ ῾Ιπποκράτης περὶ τῶν πλεοναζόντων νοσηµάτων ἐν ἑκάστῃ τῶν ἡλικιῶν τε καὶ ὡρῶν, ὡς εἴ γε προσεσχήκει τὸν νοῦν αὐτοῖς, οὐκ ἂν ἐγεγράφει ταῦτα·

8.6.39. “τὸ µὲν οὖν ἐκ πυρὸς ὑπερβολῆς µάλιστα νοσῆσαν σῶµα συνεχῆ καύµατα καὶ πυρετοὺς ἀπεργάζεται, τὸ δὲ ἐξ ἀέρος ἀφηµερινούς, τριταίους δὲ ὕδατος διὰ τὸ νωθέστερον ἀέρος καὶ πυρὸς αὐτὸ εἶναι, τὸ δὲ γῆς τέταρτον ὂν νωθέστατον τούτων ἐν τετραπλασίαις περιόδοις χρόνου καθαιρόµενον τεταρταίους πυρετοὺς ποιῆσαν ἀπαλλάττεται µόλις.”

8.6.40. ἐν τούτῳ τῷ λόγῳ πρῶτον µὲν ἡµάρτηκε κατὰ τὰ κοινὰ στοιχεῖα ἁπάντων σωµάτων, οὐ κατὰ <τὰ> τῶν ἐναίµων ζῴων ποιησάµενος τὴν αἰτιολογίαν τῶν περιοδικῶν πυρετῶν· ἄµεινον γὰρ ἦν ἃ καὶ δεῖξαι δυνάµεθα κατὰ τὸ σῶµα πλεονάζοντα, ταῦτ’ αἰτιᾶσθαι· δεύτερον δ’ ὅτι τῶν ἀφηµερινῶν καὶ τριταίων πυρετῶν οὐδ’ ἐγγὺς ἧκε τῆς ἀληθοῦς αἰτίας.

8.6.41. φαίνεται γὰρ ἐναργῶς ἐπὶ µὲν τῶν ἀφηµερινῶν ὁ φλεγµατώδης πλεονάζων χυµός, ὑγρὸς καὶ ψυχρὸς ὤν, ἐπὶ δὲ τῶν τριταίων ὁ τῆς ξανθῆς χολῆς, πάλιν αὖ καὶ οὗτος ἄκρως θερµὸς καὶ ξηρός· ὥστ’ ἐπὶ τούτου µὲν ἐχρῆν εἰρῆσθαι πλεονάζειν τὸ τοῦ πυρὸς στοιχεῖον, ἐπ’ ἀµφηµερινοῦ δὲ τὸ τοῦ ὕδατος, ὥσπερ ἐν τοῖς τεταρταίοις χυµὸν µὲν τὴν µέλαιναν χολήν, στοιχεῖον δὲ τὴν γῆν.

8.6.42. ὅστις δ’ ἑκάστου τῶν εἰρηµένων ἀκριβῶς ἐκµαθεῖν βούλεται τὴν φύσιν, ἔν τε τοῖς Περὶ κρίσεων ὑποµνήµασι κἀν τοῖς Περὶ τῆς διαφορᾶς τῶν πυρετῶν ἐξειργασµένον τὸν λόγον ἔχει.

8.6.43. ἐγὼ δ’ οὐκ εἴωθα πολλάκις ὑπὲρ τῶν αὐτῶν τὰ αὐτὰ γράφειν, ἀλλ’ ἅπαξ ἢ καὶ δὶς ἐνίοτε τὴν ἀπόδειξιν εἰπὼν ἐν τοῖς ἄλλοις βιβλίοις τῷ συµπεράσµατι τῆς ἀποδείξεως χρῶµαι· καθάπερ καὶ περὶ τοῦ τρεῖς εἶναι τὰς ἀρχὰς τῶν διοικουσῶν ἡµᾶς δυνάµεων ἅπαξ ἀποδείξας ἐν τοῖς πρώτοις βιβλίοις τῆσδε τῆς πραγµατείας, ἐν ταῖς ἄλλαις ἁπάσαις ἐξ ἑτοίµου λαµβάνω, µόνον ἀναµιµνήσκων ἐνίοις ὡς ἀποδέδεικται.

8.6.44. καὶ νῦν γοῦν ἀρκεῖ τό γε τοσοῦτον ἀναµνῆσαι περὶ τῶν ἐν ἐκείνοις δεδειγµένων, ὡς τοὺς ὀξυτάτους τε καὶ καυ-σωδεστάτους πυρετοὺς ἡ ξανθὴ χολὴ γεννᾷ καὶ ὡς τοῦ γένους τῶν καυσωδῶν πυρετῶν ἐστι καὶ ὁ τριταῖος.

8.6.45. εἴρηται δ’ ἐν ἐκείνοις ἡ αἰτία δι’ ἣν οὐκ ἔστι συνεχὴς ὥσπερ ὁ καῦσος ἀλλὰ διαλείπων γίγνεται.

8.6.46. Tαῦτ’ οὖν ὁ Πλάτων οὐκ ἀκριβῶς ἔγνω τῆς ῾Ιπποκράτους τέχνης, καίτοι πειρώµενος ἕπεσθαι τἀνδρὶ καὶ προσέτι γε περὶ τοῦ λευκοῦ φλέγµατος.

8.6.47. τὸ µὲν γὰρ ποµφολύγων ἐναπολαµβανοµένων, “ἀοράτων” µὲν “διὰ σµικρότητα,” καθάπερ αὐτὸς ἔφη, “συναπασῶν δὲ τὸν ὄγκον παρεχοµένων ὁρατόν,” γεννᾶσθαι τὸν τοιοῦτον χυµὸν εὔλογόν τε ἅµα καὶ πιθανόν· τὸ δ’ ἐκ συντήξεως ἁπαλῆς σαρκὸς γενέσθαι ποτὲ φλέγµα τῶν ἀτοπωτάτων ἐστί, πλὴν εἴ τις Πρόδικος ὑπαλλάττων τοὔνοµα τὸν πικρόχολον χυµὸν ὀνοµάζει φλέγµα διὰ τὸ νοµίζειν ἀπὸ τοῦ πεφλέχθαι τὴν προσηγορίαν αὐτῷ γεγονέναι.

8.6.48. ἀλλ’ ὅ γε Πλάτων αὐτὸς οἶδε θερµότατον ὄντα τὸν τῆς τοιαύτης χολῆς χυµὸν ἐν οἷς φησιν· “ὅσα δὲ φλεγµαίνειν λέγεται τοῦ σώµατος ἀπὸ τοῦ κάεσθαί τε καὶ φλέγεσθαι, διὰ χολὴν γέγονε πάντα,” καὶ τούτων ἐφεξῆς, “λαµβάνουσα µὲν ἀναπνοὴν ἔξω παντοῖα ἀναπέµπει ζέουσα φύµατα, καθειργνυµένη δὲ ἐντὸς πυρίκαυτα νοσήµατα πολλὰ ἐµποιεῖ.”

8.6.49. δῆλος οὖν ἐστι τῇ συνήθει προσηγορίᾳ κατὰ τοῦ πικροχόλου χυµοῦ χρώµενος, ὅσπερ τοὐπίπαν ἐστὶν ξανθὸς τὴν χρόαν· καὶ ὠχρὸς δ’ ἐνίοτε γίγνεται πολλὴν ὀρρώδη προσλαβὼν ὑγρότητα.

8.6.50. καὶ µέντοι κἀξ αὐτοῦ τοῦ προσθεῖναι τῷ φλέγµατι τὸ τῆς χρόας ὄνοµα δῆλός ἐστιν οὐκ ἐν τῇ προσηγορίᾳ σφαλλόµενος, ὥσπερ ὁ Πρόδικος, ἀλλ’ ἐν τῇ γνώσει τῆς φύσεως τοῦ χυµοῦ.

8.6.51. λέγει δὲ περὶ αὐτοῦ τόνδε τὸν τρόπον· “τὸ δ’ αὖ µετ’ ἀέρος τηκόµενον ἐκ νέας καὶ ἁπαλῆς σαρκός, τούτου δ’ ἀναιµωθέντος καὶ ξυµπεριληφθέντος ἀπὸ ὑγρότητος καὶ ποµφολύγων ξυστασῶν ἐκ τοῦ πάθους τούτου καθ’ ἑκάστην µὲν ἀοράτων διὰ σµικρότητα, ξυναπασῶν δὲ τὸν ὄγκον παρεχοµένων ὁρατὸν χρῶµα ἐχουσῶν διὰ τὴν τοῦ ἀφροῦ γένεσιν ἰδεῖν λευκόν, ταύτην πᾶσαν τηκεδόνα ἁπαλῆς σαρκὸς µετὰ πνεύµατος συµπλακεῖσαν λευκὸν εἶναι φλέγµα φαµέν.”

8.6.52. καὶ µετ’ οὐ πολλὰ δὲ πάλιν οὕτως ὑπὲρ αὐτοῦ γράφει· “τὸ δὲ λευκὸν φλέγµα διὰ τὸ τῶν ποµφολύγων πνεῦµα χαλεπὸν ἀποληφθέν, ἔξω δὲ τοῦ σώµατος ἀναπνοὰς ἴσχον ἠπιώτερον µέν, καταποικίλλει δὲ τὸ σῶµα λεύκας ἀλφούς τε καὶ τὰ τούτων ξυγγενῆ νοσήµατα ἀποτίκτον.”

8.6.53. ἐν ταύτῃ µὲν τῇ ῥήσει καλῶς ἀπεφήνατο περὶ τῶν γινοµένων ἀπὸ τοῦ φλέγµατος παθῶν· ἡνίκα δ’ ἔλεγεν ἔµπροσθεν “τὴν πᾶσαν τηκεδόνα ἁπαλῆς σαρκὸς µετὰ πνεύµατος συµπλακεῖσαν λευκὸν εἶναι φλέγµα φαµέν”, οὐκ ὀρθῶς.

8.6.54. δέδεικται γὰρ ἥ γε τοῦ φλέγµατος γένεσις ἐκ τροφῆς φύσει ψυχροτέρας ἐνδεῶς ὑπὸ τῆς ἐµφύτου θερµασίας κατεργασθείσης ἀποτελουµένη.

8.6.55. τηκοµένη δὲ σὰρξ ὅµοιόν τι ποιεῖ τὸ σύντηγµα τῇ χρόᾳ τῆς ὠχρᾶς χολῆς, ἐπὶ τὸ λευκότερον ῥέπον, ὡς εἶναι τὸ καλούµενον ὕπωχρον πυρ<ρ>όν.

8.6.56. ἔστι δὲ καὶ παχύτερον τὸ σύντηγµα τοῦτο τῆς ὠχρᾶς χολῆς καὶ δυσωδέστερον καί τινα γλισχρότητα πολλάκις ἔχον ἐν ἑαυτῷ καὶ λιπαρότητα.

8.6.57. Tαῦτα µὲν ἱκανὰ περὶ χυµῶν ἔγνωσται πρός γε τὸ παρόν, εἰ µέλλοιµεν, ὥς τινες τῶν φίλων ἀξιοῦσιν, ἐξηγεῖσθαι τὰ κατὰ τὸν Τίµαιον ἰατρικῶς εἰρηµένα.

8.7.1. Καὶ τὰ λοιπὰ δὲ τῶν κατὰ τὸ βιβλίον λόγων διὰ κεφαλαίων ῥηθήσεται συνόψεως ἕνεκεν, ἐν οἷς τε ὁµολογοῦσιν οἱ ἄνδρες ἀλλήλοις ἐν οἷς τε διαφέρονται, διὰ µακροτέρων τε κατὰ τὴν ἐσοµένην ἡµῖν ἐξήγησιν αὖθις εἰρήσεται.

8.7.2. Λέγοντος οὖν ῾Ιπποκράτους ἀεὶ τὸ σύµφυτον θερµὸν αἰτιώτατον εἶναι πάντων τῶν φυσικῶν ἔργων, ὁ Πλάτων οὐ θερµόν, ἀλλὰ πῦρ ὀνοµάζει.

8.7.3. ἴδωµεν δ’ ὅπως ὑπ’ αὐτοῦ διοικεῖσθαι λέγει τὰ τῶν ζῴων σώµατα· “πᾶν ζῷον πάντως περὶ τὸ αἷµα καὶ τὰς φλέβας αὑτοῦ θερµότατα ἔχει, οἷον